بررسی حوزه نفوذ منطقه ای و ساختار کالبدی- عملکردی بندر سیراف در قرن چهارم هجری

بندر تاریخی سیراف، مهم ترین بندرگاه بازرگانی ایران از اواخر عصر ساسانی تا اواخر قرن چهارم هجری بود که موقعیت جغرافیایی ویژه آن و دسترسی نزدیک به آبادترین شهرهای جنوب ایران یعنی شیراز و فیروزآباد، امکان تبادل کالا را برای بازرگانان و دریانوردان آن دوران فراهم م ینمود. به جرأت می توان گفت، سیراف شناسنامه تاریخ دریانوردی ایران و صادرکننده هنر و فرهنگ اسلامی به دیگر نواحی دنیا در اوایل قرون اسلامی می باشد. بر این اساس و با توجه به اهمیت جایگاه سیراف، مقاله حاضر از دو روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر مبنای داده های کتابخانه ای و تحلیل محتوا بر مبنای گزارش ها و اسناد باستان شناسی بهره برده است و در این راستا با ارائه نقشه های ساختار کالبدی- عملکردی شهر سیراف در قرن چهارم هجری بر مبنای تحلیل کتب تاریخی، سفرنامه های مرتبط و اسناد باستان شناسی و ارائه جایگاه و حوزه نفوذ منطقه ای سیراف در آن دوره به این نتیجه رسید که، اولاً سیراف دارای معماری و شهرسازی درونگرا بوده و این نتیجه با بررسی شکلی و فرمی و با ارائه عناصر کالبدی منظر شهری سیراف شامل دیوار شهر، ورودی و در، حیاط مرکزی و کوچه و عناصر عملکردی شهر سیراف شامل مسجد، خانه، بازار و مرکز حکومتی حاصل شده است. ثانیاً از نقطه نظر منطقه ای به دلیل قرار گرفتن در راه آبی ابریشم و مقصد راه های زمینی تجاری بودن دارای سطح نفوذ پراهمیت و بالایی بوده است.